De Participatiewet geldt sinds 1 januari 2015.
Gemeenten kunnen mensen met een uitkering op grond van de participatiewet verplichten tot een tegenprestatie. Afhankelijk van de gemeente kan deze tegenprestatie in de vorm van vrijwilligerswerk en bij vrijwilligersorganisaties verricht worden. Vrijwilligersorganisaties realiseren zich vaak onvoldoende dat deze mensen geen vrijwilligers zijn, waardoor er andere regels gelden. Mensen die vrijwilligerswerk doen als tegenprestatie zijn formeel geen vrijwilligers. Zij hebben een opdrachtgever/opdrachtnemersverhouding met de gemeente. Zij kunnen namelijk in principe een sanctie verwachten, wanneer zij weigeren om zich in te zetten als vrijwilliger in het kader van de tegenprestatie. Als een bijstandsgerechtigde niet aan de verplichte tegenprestatie voldoet, kan er gekort worden op de uitkering. (Bron: NOV)
Geen vrijwilligersvergoeding
Mensen die in het kader van de tegenprestatie bij een organisatie actief zijn, kunnen hiervoor geen vrijwilligersvergoedingen ontvangen. Uiteraard is het niet de bedoeling dat mensen die zich maatschappelijk nuttig maken daar extra kosten voor moeten maken. De daadwerkelijk en aantoonbaar gemaakte onkosten kunnen dus gewoon vergoed worden.
De tegenprestatie en de arbowet
Tegenpresteerders zijn formeel dus geen vrijwilligers. Daarmee vallen veel tegenpresteerders onder de definitie van ‘werknemer’ in de Arbowet, en valt de tegenpresteerder in beginsel onder de volledige werkingssfeer van de Arbowet. In de publicatie De tegenprestatie en de arbowet kun je hier meer over lezen.
Vrijgesteld van de arbeidsplicht zijn:
- alleenstaande ouders met de volledige zorg voor 1 of meer kinderen tot 5 jaar. Zij moeten hiervoor wel een verzoek indienen bij hun gemeente. Wel moeten zij gebruik maken van de voorzieningen van de gemeente, gericht op arbeidsinschakeling;
- mensen die niet kunnen werken (duurzaam en volledig arbeidsongeschikten).
Mensen die door een ziekte of handicap alleen met hulp kunnen werken, of die helemaal niet werken, vallen ook onder de Participatiewet. Zij hebben echter niet te maken met de Tegenprestatie.Het UWV kan deze mensen helpen bij het zoeken van een geschikte arbeidsplaats.
Opletten met verzekeringen
Hoewel mensen die met een tegenprestatie bij een vrijwilligersorganisaties werken in de kern geen vrijwilliger zijn, heeft de VNG besloten dat die mensen wel onder de VNG vrijwilligersverzekering vallen. Dat betekent dat mensen die een tegenprestatie leveren, verzekerd zijn via die vrijwilligersverzekering.
Ook gemeenten die een dergelijke verzekering niet hebben afgesloten, zullen ervoor moeten zorgen dat de uitkeringsgerechtigde tijdens het verrichten van de werkzaamheden in het kader van de tegenprestatie verzekerd is. Het gaat daarbij om het afdekken van de risico’s van arbeidsongeschiktheid en aansprakelijkheid. Dit voorkomt dat de gemeente aansprakelijk wordt gesteld als het werk leidt tot arbeidsongeschiktheid van de uitkeringsgerechtigde of tot schade bij derden.